Jeotermal Santraller AİHM’ne Taşındı (1)

JEOTERMAL SANTRALLER AİHM’ e TAŞINDI.(1)

Aydın ve ilçelerinin verimli tarım alanları, incir ve zeytin bahçeleri bir biri ardına kurulan jeotermal elektrik santrallerine akışkan taşıyan borularla boru ormanına dönüştürülmüştür. Anayasa, bireylerin yaşamlarını garanti altına almasına, mülkiyet ve sağlıklı bir çevrede yaşam hakkı tanımasına rağmen, bu haklar yönetenlerce gözardı edilmiş, bireylere ait tarlalar, incir ve zeytin bahçeleri acele kamulaştırma ile ellerinden alınmış, jeotermal şirketlere verilmiştir… Mülkiyet hakları ihlal edilen vatandaşlar, iç hukuk yollarına başvurmuş, mahkeme lehlerine karar verse de sonuç alınamamıştır. Yakınmaları giderilemediği, iç hukuk yolları da tüketildiği için AİHM bireysel başvuruda bulunmuşlardır… AİHM’e bireysel başvuruda bulunan Efgan Çetin, jeotermal akışkandan zarar görenlerin Efeler’ deki ilk temsilcilerinden biridir.

Ülkemizde yaşanan bir hukuksuzluğun, bir hak ihlalinin, Anayasa tarafından korunan bireysel hakların tanınmaması, korunmaması; doğa talanının adli, idari makamlarca çözülmeyip AİHM götürülmesine, ülkemizin uluslararası camiada saygınlığının düşürülmesine ilke olarak karşıyım…

İlke olarak karşı olmam, kişilerin hak aramalarına karşı çıkmak, mazlumun ezilmesine, çevrenin kirletilmesine, doğanın talan edilmesine seyirci kalmak, ses çıkarmamak değildir, olamaz da. Sorunların AİHM götürülmesine karşı çıkma nedenim, Türk hukuku bir bütün olarak uygulandığında çevre kirlenmesi ve talanının önüne geçileceğinin, ilgililerce gözardı edilmesidir. Çevre kirlenmesinin ilgililerce maden aranması, jeotermal santral için sondaj yapılması,  termik ve hidroelektrik santral kurulması için teşvik edilmesidir…

Üzülerek belirtmeliyim ki, “çevreye verilen zararlar iki kaynaktan ileri gelir. Birincisi sanayi kuruluşlarının (maden, jeotermal vb.) aşırı para kazanma hırsları ile verdiği zararlar, ikincisi her düzeydeki kamu yöneticilerinin görevlerini tam olarak yerine getirmeyip doğal kaynakların yağmalanmasına göz yummalarından.”(1)

Ülkemizde yürürlükte olan yasalarla çevrenin kirletilmesinin, talanının önüne geçilebilir. Yasalarımız çevre kirliliğini önleyici, eski hale getirici birçok hüküm taşımaktadır. Devletin yanında sivil toplum kuruluşları ve bireylere de çevrenin korunması görevi verilmiştir…

             Efgan Çetin davası neden AİHM ye taşınmıştır? Türk hukuku olayı çözmekte yetersiz mi kalmıştır? Olayın çözülmemesinde idari makamların rolü var mıdır, varsa nasıldır? AİHM’nin vereceği karar Ülkemizin saygınlığını azaltacak mıdır? Sorularını sırasıyla cevaplayıp kamuoyunu aydınlatmak isterim…

Her fırsatta, her ortamda dile getirdiğim ve ısrarla savunduğum Türk Hukukunun çevre kirlenmesine izin vermediği, kirliliğin kamu görevlilerinin yasa, yönetmelik ve uluslararası sözleşmelerdeki hukuk kurallarını ve yaptırımları tam olarak uygulamamasından kaynaklandığı tezidir. Çevreyi kirletenler, genellikle sanayi kuruluşları, maden şirketleri, arıtma tesisi olmayan belediyeler, organize sanayi bölgeleri ve jeotermal akışkanı ve gazları doğaya salan jeotermal şirketleridir. Bunlar maddi olarak çok güçlüdür. Kirlenmeden etkilenen halkın dava açmaya, hakkını aramaya maddi olarak gücü ya hiç yoktur ya da buna ayıracak zamanı, harcayacak parası yoktur. Bu davalar masraflı davalardır, sadece bilirkişi ücretleri on bin liranın üzerine çıkabilmektedir…

Efgan Çetin davasının neden AİHM taşındığı değerlendirmesini yaparken, Hukukumuzda çevreyi koruyucu yasaları, uluslarası sözleşmeleri, idarenin arkasına sığındığı, ısrarla olmadığını söylediği jeotermal akışkanın doğaya ve insan sağlığına zarar verip vermediğine ilişkin bu güne kadar yapılmış bilimsel incelemeleri bir arada değerlendirmemiz, ona göre karar vermemiz gerekir…

Türk Hukuk sistemi; kabul edilmiş yasalar, yönetmelikler, imza koyarak kabul ettiği uluslarası sözleşmelerle birlikte değerlendirildiğinde çevre kirlenmesini ve talanını önleyecek, insan sağlığını koruyacak, birçok yaptırıma sahiptir. Mahkemeler, yürüklükteki bu hükümleri uygular, ona göre karar verir. Verdikleri kararı uygulamak, yerine getirmek idarenin görevleri arasındadır. Sıkıntı, mahkeme kararlarının uygulanması sırasında ortaya çıkmaktadır…

Mahkemeler tarafından verilen kararlar, Anayasanın 138. Maddesinin son fıkrasında belirtilen, “Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir surette değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez.” Hükmüne göre, idare mahkeme kararlarını aynen yerine getirmek zorundadır. Ama ne yazıktır ki, uygulamada bu amir hüküm idare tarafından pek ciddiye alınmamakta, idare bildiğinden şaşmamaktadır…

İdarenin mahkeme kararlarını ciddiye alıp tam olarak ve zamanında yerine getirmediği, mahkemenin yürütmeyi durdurma kararı verdiği halde idarenin yeni bir kararla dava konusu işletmenin faaliyetinin devam etmesini sağladığı için şikâyet konusu olan bir davada AİHM, “Alınan kararın, yargı kararlarına karşı hile yapmakla aynı şey olduğunu saptamış. Ve böyle bir uygulamanın yasal kesinlik ilkesi ve hukukun üstünlüğü ilkesi üzerine kurulmuş ‘Hukuk Devleti’  ilkesini ters yönde etkilediğine vurgu yapılmıştır.” Okyay /Türkiye,2005 davası (2) (AİHM ve Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru süreci gelecek yazımda.)

KAYNAK:

1-Güney Dinç, AİHS göre Çevre ve İnsan. S. 347

2-age. S. 291