ADALET! (2)

ADALET! (2)

Geçen hafta, adalet kavramını genel olarak değerlendirdim. Bu haftaki yazımla, adalet Ülkemizde tam olarak sağlanmış mıdır? Yoksa adaletin yerine gelmesi için eşit uygulanması gereken yasa ve hukuk kuralları keyfi mi uygulanmaktadır? Halen hukukumuzda yürürlükte bulanan ve birçok maddesi değiştirilen 1892 Anayasamız, hak ve hukuka nasıl bakmaktadır? Sorularına vereceğim yanıtlarla Ülkemizde “adaleti”  arayacağım.

Anayasamızın niteliklerinin sayıldığı 2.Maddesi: “ Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru,  milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirlenen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.” Bu maddenin hiçbir şekilde değiştirilemeyeceği, değiştirilmesinin teklif dahi edilemeyeceği 4. Maddede belirlenmiştir. Mevzuatımızdaki yasalar, kişi hak ve özgürlükleri koruma altına almıştır. Anayasamızla, koruma altına alınan temel hakların; uygulanmasını, korunmasını denetlemek bağımsız mahkemelerin görevidir. Öte yandan, Anayasanın 90. Maddesi son fıkrasına göre, “Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası sözleşmeler kanun hükmündedir.” Ülkemiz, 1789 Fransız ihtilali sonunda kabul edilen 17 maddelik “İnsan ve Yurttaşlık Hakları Bildirgesi”ne ilaveler yapılarak 30 maddeye çıkarılan “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesini,” 6 Nisan 1949 tarihinde imzalamış ve iç hukuk haline getirmiştir. “Türkiye, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’ni hazırlayan ve imzalayan ilk 46 ülkeden biridir. Ama Türkiye, bu beyannameye dayalı olarak 1966 yılında ortaya konulan ve bugüne kadar 139 ülkenin kabul ve imza ettiği iki anlaşmanın altına imza koymakta diremektedir. İki anlaşma şunlardır: Uluslararası Ekonomik, Kültürel ve Sosyal Haklar Anlaşması ve Uluslararası Siyasi ve Medeni Haklar Anlaşması.” (1)

Ülkemiz, 1954 yılında, İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşmeyi onaylamıştır. Sözleşme, 21 Eylül 1970 tarihinde yürürlüğe giren 3 nolu Protokolün, 20 Aralık 1971’de yürürlüğe giren 5 nolu Protokolün ve 1 Ocak 1990’da yürürlüğe giren 8 nolu Protokolün düzenlemelerine uygun olarak değiştirilmiştir. (2) İmzaladığımız sözleşmeler ile insanımızın temel hak ve özgürlüklerden yararlanmasını kabul ettik ve adil yargılama hakkını garanti ederek onayladık.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin 28.Mad. “Herkesin bu Bildirgede öngörülen hak ve özgürlüklerin gerçekleşeceği bir toplumsal ve uluslararası düzene hakkı vardır.”  Emredici hükmü, kabul edilen hakların mutlaka uygulanması gereğine vurgu yapmaktadır.

Ülkemin yöneticilerinin, kabul ettiğimiz İnsan Hakları Evrensel Beyannamesini ve ona kaynak olan, “İnsan ve Yurttaşlık Hakları Bildirgesini” tekrar tekrar okumaları gerektiğini düşünüyorum.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Yaşam hakkı, İşkence yasağı, özgürlük ve güvenlik hakkı, Adil yargılanma hakkı, kanunsuz ceza olmaz ilkesi, düşünce ve vicdan özgürlüğü, ifade özgürlüğü toplantı ve dernek kurma özgürlüğü… Tanımıştır. Sözleşmenin 15. Md. Olağanüstü hallerde sözleşme yükümlülüklerinin nasıl askıya alınacağını göstermiştir. Maddenin 2. fıkrasında sözleşmenin, 2nci, 3ncü ve 4ncü maddesi 1. fıkrası hükümlerinin, 7. Maddede belirtilen kanunsuz ceza olmaz hükümlerine aykırı olamayacağını öngörmüştür.

Yukarı paragraflarda anlattığım gibi yasalarla, uluslararası sözleşmelerle halkımıza her türlü özgürlüğü ve hakkı tanıdık, uygulamada ise bu hakları ya görmezden geldik ya da kişiye göre uygulayıp çifte standart yarattık. Yasalarla ve uluslararası sözleşmelerle tanınan hakların uygulanmasını istemek, adalet istemek, Anayasamız ve uluslararası sözleşmelerle tanınmış bir haktır. Bu hakkı, başkasına zarar vermeden, barışçıl bir ortamda kullanmak suç değil, hak arama özgürlüğüdür. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, 3. Maddesi “Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır.” Diye tanımlamıştır. Tanınan özgürlüğün kullanılmasını da 7. Maddesinde, “ Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasanın korunmasından eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir. Herkesin bu bildirgeye aykırı her türlü ayrım gözetici işleme karşı ve böyle işlemler için yapılacak her türlü kışkırtmaya karşı eşit korunma hakkı vardır.” Diyerek, tartışmalara son noktayı koymuştur.

Hukuk devleti, yönetenlerle yönetilenlerin aynı haklara sahip olduğu, yasaların eşit uygulandığı, vatandaşlar aralarında ayrım yapılmayan yönetim şeklidir. Hukuk devleti olmanın gereği, kâğıt üzerinde kabul edilen hakların, fiilen uygulamaya konulmasıdır. Ülkemizde meşru zeminde hak aramak, adalet aramak, başkalarının haklarını ihlal etmediği sürece suç değil, haktır.

İsmail Türkbay

KAYNAKÇA:

1-Güngör Uras, Makale- http://www.milliyet.com.tr/1998/12/10/yazar/uras.html

2-Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi.( 20 Mart 1950’de Roma’da imzalanan Sözleşme,

3 Eylül 1952’de yürürlüğe girdi. Türkiye, Sözleşmeyi 18 Mayıs 1954’de onayladı.

(R.G. 19 Mart 1954-8662)