Yaşayan Mezar Taşları

YAŞAYAN MEZAR TAŞLARI!

Uygarlık Anadolu’da doğmuş ve Dünya’ya yayılmıştır. Uygarlaşan ilk insanlar, Anadolu’da yaşayanlardır. Batılılar bunu kabul etmezler, onlar uygarlığın Greklerce başlatıldığı savını ısrarla ileri sürerler. Bunun gerçek olmadığı, Anadolu’da bulunan ören yerleri, mezar taşları ve Göbeklitepe mabedi ile kanıtlanmıştır…

Tarım devrimi Anadolu ve Mezopotamya’da gerçekleşmiş, ilk buğday bu coğrafyada ehlileştirilmiştir. İlk sulu tarım, sulama kanalları, yabani hayvanların evcilleştirilmesi burada olmuş ve Dünya’ya yayılmıştır…

“Tarihi aydınlatan toplumun yaşattığı, uyguladığı düşünce ürünleridir. Toplumu ayakta tutan bu ürünlerdir. Bunlar, gelenek, görenek, yaşam biçimi, toplumun alışkanlıkları, inanç, üretim türü, karşılıklı ilişkiler, kentleşme biçimi, tarımla ilgili tutumları…” (1) Şeklinde ortaya çıkar. Ortaya çıkan bu ürünlerin gelecek kuşaklara taşınması gerekir. Bunun için her toplum kendine göre çeşitli yöntemler geliştirmiştir…

Kültür ürünlerini gelecek kuşaklara aktarma yöntemi; müzik, resim, yontu, folklor, masal şeklinde çok çeşitli olabilir. Eğer bir toplum, geliştirdiği kültür ögelerini gelecek kuşaklara aktaramamışsa o toplumun uygarlık geliştirdiğinden söz edilemez…

Bazı bilim insanları doğu insanının tarih bilincinden yoksun olduğunu, O’nun tarih anlayışlının, “iki türlü olduğunu birinin övgüye, diğerinin yergiye dayandığını. Sevilen, sayılan ve beğenilenin övülüp yüceltildiğini, sevilmeyenin yerildiğini.” (2) İleri sürerler. Görünürde böyle olsa da Anadolu insanı, uygarlığını, düşüncelerini gelecek kuşaklara aktarmanın yollarını bulmuş ve uygulamıştır…

Anadolu kültürü çok zengindir. Birçok bilim insanı, tarihçi, mizah ustası, yontucu, mimar ve asker yetiştirmiştir. Onların meydana getirdiği eserlerin büyük çoğunluğu, uygar geçinen batılı uluslarca Anadolu’dan kaçırılmış olsa da onların bu toprakların malı olduğu gerçeğini gözardı edemeyiz, onlara sahip çıkmalıyız…

Anadolu insanı; kültürünü, yaşantısını, özlemini, sevgisini, aşkını, kırgınlıklarını, mizah anlayışını geleceğe taşımanın bir yolunu da mezar taşlarına yazmakta bulmuştur. Bilinen ve Anadolu’dan kaçırılan en eski mezar taşı Seikilos anıt taşıdır. Anıt taşında genç yaşta kaybettiği eşi Euterpe’nin anısını yaşatmak isteyen genç âşık Seikilos’un isyanı, özlemi, öğütleri yer alır ve Şöyle der:

  “Bir hatıra taşıyım ben.

           Ölümsüz hatıranın bir simgesi olarak

           Çok uzun yaşamam için,

           Beni buraya Seikilos koydu.

           Yaşadığın sürece göster kendini.

           Sürekli dertlenip üzme kendini.

           Yaşamak kısa sürer.

           Zaman ölümü alt eder.” (3)

Seikilos, diktiği bu anıt mezar taşıyla kendisini ve genç yaşta ölen sevgilisini ölümsüz yapmış, öyküsünü bizlere kadar ulaştırmayı başarmıştır. Sadece sevgiler, özlemler, umutlar ulaşmamıştır…

Mezar taşlarıyla, kırgınlıklar, hüzünler, isyanlar ve hatta mizah anlayışı bile günümüze kadar ulaşmıştır…

Etem Oruç, Börklüce Mustafa isyanında Osmanlı tarafından kafası kesilenler için dikilen mezar taşlarında kavuk olmadığını, mezar taşlarının başsız olduğunu anlatır. “Ayasuluk (Selçuk) Çarşısı’nda kafaları kesilen 2000 Börklüce müridinin vücutları yakınlarınca alınıp köylerine götürülmüştür. Yörükler de kendi yiğitlerini alıp, çadır kurdukları dağa götürerek gömerler. Aydın dağları ile Karıncalıdağ bu mezarlarla doludur. Kuyucak İlçesinin Karapınar Köyündeki ‘Kesikbaşlar Mezarlığı’ bunlardan sadece biridir.” (4) Der. Aydıneli halkı, merkezi otorite Osmanlı’ya kırgınlıklarını bu şekilde mezar taşlarıyla dile getirmiştir…

Çoğumuz, günümüz mezarlıklarına gitmiş ve mezar taşlarında yazılanları görüp bir şekilde okumuşuzdur. O taşlara neler yazılmamıştır ki. Yazılanları toplasan ciltlerce kitap olur. Oraya gömülenler bu dünyadan göçmüş olsalar da kendilerini ifade etmenin yolunu böyle bulmuşlardır…

Mezar taşlarının mizahi yönünü Halikarnas Balıkçısı Cevat Şakir Kabaağaçlı şöyle anlatır:    “Mizah anlayışı Anadolu’da öyle yaygındır ki, mezar taşlarında bile sıkça görünür. (5) Der ve birkaç örnek verir. İki örneği paylaşmak isterim:

“Sanmayın ki suya ve ateşe hükmeden Hz. Süleyman’ım! Ben, Kasımpaşalı ateşçi Süleyman’ım. (…) Bir mezar taşının üstünde biri servi, biri badem, biri de şeftali üç ağaç görünür. Mezar taşında; Benim, dünyada ne eğlediğimi göresiniz diye bu ağaçları burada gösteriyorum. Bir servi boylu, badem gözlünün şeftalisine doyamadan öldüm.” (6) İşte Anadolu insanı kâğıdın kıt olduğu, zor bulunduğu o eski dönemlerde arzularını, yaşadıklarını ya kil tabletlere ya da taşlara kazımıştır.

Günümüzde buna benzer mezartaşı yazılarına pek rastlanmasa da insanlar artık aşklarını, umutlarını, kırgınlıklarını, yaşadıklarını, beklentilerini şiir, nesir ve ya resim haline getirip kitap ya da elektronik ortamda yayınlayabiliyor. Kitap yazmanın, bastırmanın önemini dile getiren Aydın’ımızın gururu, şair ve yazar, rahmetli Mustafa Kemal Yılmaz; mezar taşları için;

“Kimi çoktan yitmiş

Kimi eğik, kimi yan yatmış;

Kiminin kırılmış başı…

Kitaplar ise dimdik ayakta,

Kitaplar, en dayanıklı mezar taşı…”

dizeleriyle; kültürümüzün yaşatılmasını, korunmasını ve kitaplar aracılığı ile gelecek kuşaklara aktarılması gereğini anlatmıştır… Anlayana…

KAYNAK:

1-İsmet Zeki Eyüboğlu, Şeyh Bedreddin ve Varidat S. 21

2-age, S.23

3-Murat Aydaş, Aydın İl Tarihi. S. 99

4-Etem Oruç, Ege’de Börklüce ve Bedreddin. S. 29

5- Halikarnas Balıkçısı, Merhaba Anadolu. S.159

6-age. S.161-162