Jeotermal Enerji Ne Kadar Yararlı, Ne Kadar…

JEOTERMAL ENERJİ NE KADAR YARARLI, NE KADAR ZARARLIDIR?

Büyük Menderes Havzasında özellikle Aydın ve çevresi, bu günlerde jeotermal kuyu açmanın ve bu yolla elektrik üretmenin cenneti haline getirilmiştir. Ülkemizde mevcut 25 su havzasından biri olan, Herodot’un deyimi ile “Yeryüzünün Bilinen En güzel Gökyüzünün Altındaki En güzel Toprakları ”nın bulunduğu bu coğrafyayı jeotermal santrallerle çöle çevrilip bu güzellikler yok edilecektir!

          Aydın kamuoyu jeotermalin yararlı mı, zararlı mı? Sorusuna yanıt aramaktadır. Bir kısım halk ve yetkili, jeotermal enerjinin yararlı olduğunu savunurken, bir kısım halk ve çevreciler doğaya zarar verecek şekilde kullanıldığı için zararlı olduğunu savunmaktadır. Acaba gerçek nedir? Gelin hep birlikte araştıralım:

          Yer altından çıkarılan jeotermal akışkan kapalı devre santrallerde kullanıldığında, yani çıkan akışkanın tamamı reenjeksiyon yoluyla çıktığı mecraya geri verildiğinde bir sakıncasının olmadığı söylenmekte, yeşil yani temiz enerji olduğu kabul edilmektedir. Gerçekten bu sav doğru mudur?

        “Bilim insanları jeotermal enerjinin aşağıdaki sakıncalarının olduğunu ileri sürmektedirler:

         1-Kimyasal kirlilik: Yeryüzüne çıkarılan akışkanın bünyesinde barındırdığı elementlerin yanında, akışkanı çıkaran boruların tıkanmasını önlemek amacıyla kullanılan kimyasalların da çevreye zarar verebileceği, ( Akışkan; Bor, Kadmiyum, Arsenik vb. ağır metallerin yanında az miktarda da olsa CO2, CH4,H2S, NH3, H ve N2 gibi gazlar da içerir ve havaya salınır.) (Duyduğumuz çürük yumurta kokusu bu gazlardan Hidrojen sülfürden ileri gelmektedir.)

       2-Termal kirlilik: Yeryüzüne çıkartılan akışkanın soğutulmadan, nehirlere ve göllere deşarj edilmesi halinde ortamın oturmuş sıcaklığının artmasına yol açacaktır. Sıcaklık artışı o sularda yaşayan ve o suyun sıcaklığına uyum sağlamış canlıların ve mikroorganizmaların ölümüne ve nesillerinin yok olmasına yol açabilir. Sıcaklık artışı bitkileri de olumsuz etkiler hatta kurumalarına yol açabilir. (Elengüllü’deki ağaç kurumaları)

        3-Yer altı ve kullanım sularını bozabileceği: Yeryüzüne çıkartılan akışkanın, yer altı sula-rına karışma olasılığı yüksektir. İçme, kullanma ve sulama sularına karışması halinde suyun kalitesini bozacağı, akışkanda bulunan; Kadmiyum, Bor, Lityum, Arsenik, Cıva ve Amonyak gibi metallerin suya karışması halinde insan ve canlı yaşamını olumsuz etkileyeceği ileri sürül-mektedir. Bu metallerden Bor ve Kadmiyumun kansorejen maddeler olduğu önce bitkilere sonra insanlara ve hayvanlara geçerek kanser vakalarını arttırdığı öne sürülmektedir. (Akar suları kirlettiği balık ölümlerinden, yer altı sularını kirlettiği ağaçların kurumasından anlaşılmaktadır.)

       4-Deprem yapma etkisi: Akışkanın yeryüzüne çıkarılması, rezervuarda basınç ve sıcaklık değişimi yaratacağından kimyasal denge etkilenir. Dengenin değişmesi yer kabuğunda çözülme ve çökmelere sebep olur, bunun sonucunda, jeotermal sahalarda deprem oluşturabileceği gibi sakıncaları olduğu ileri sürülmektedir.” (1) (Kandilli Deprem Araştırma Enstitüsünün verilerine göre jeotermal kaynaklı depremler Aydın ilinde olmaktadır)

5-İnsan sağlığı üzerindeki etkileri: Jeotermal akışkanın doğaya salınması halinde bir diğer sakınca da bünyesindeki kanserojen maddeler içeren ağır metallerin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileridir. Sağlığa olan olumsuz etki, Büyük Menderes Nehri’nin suları ile oluşmak-tadır. Gerek açık gerekse kapalı devre çalışan jeotermal santrallerin akışkan suyu; içerdiği Kadmiyum, Bor, Lityum, Arsenik, Cıva ve Amonyak gibi ağır metalleri Büyük Menderes’e karıştırmaktadır. “Büyük Menderes Nehrinden sulama yapılan alanlarda; Bor, Sodyum ve tuzluluk sorunları meydana gelmektedir. Örneğin: Ağır metallerden olan, Büyük Menderes Nehri ve sulama suyunda ve ürünlerimizde de saptanan,  Kadmiyum elementi çok önemli Kanserojendir. Bu nedenlerle bu iki sanayi atığının, Bor ve kadmiyumun bir an önce Büyük Menderes Nehrine karışmasının önlenmesi bir yurtseverlik ve her şeyden önce bir insanlık görevidir.” (2)

Bilim insanları tarafından saptanan bu olumsuzluklara karşın Büyük Menderes Havzası bilhassa Aydın çevresi, bu günlerde jeotermal kuyu açmanın ve bu yolla elektrik üretmenin cenneti haline getirilmiştir. Mevcut santrallere ilaveten 35 sahanın ihalesi geçici olarak iptal edilmiştir. Yani bu sahalar da ihale edilecektir. Elektrik enerjisi üretmek için jeotermal kuyu açma hakkı elde eden şirketlerin; kuyuların bulundukları alanlardaki zeytin ağaçlarını, yargı kararlarını beklemeksizin kestiklerini basından öğrenmekteyiz. Aydın merkez ilçe Efeler halkı, Yılmazköy Mahallesinde açılmakta olan kuyulardan dolayı kokudan rahatsızlık duymaktadırlar. Kokunun geçici ya da kalıcı olup olmadığı konusunda ilçe halkı bilgilendirilmemiştir. Koku kalıcı ise Aydın Merkez Efeler İlçesi yaşanmaz hale gelecektir. Enerji insanların sağlığı, refahı daha iyi şartlarda yaşaması için lazımdır. Sizler enerji elde etmek için bir yöreyi, bir beldeyi, bir şehri hatta bir havzayı yok ederseniz onun adına enerji üretmek değil taammüden cinayet işlemek denir. Elektrik enerjisi başka yolla da elde edilebilir ama çölleşen topraklar, yok edilen doğa geri getirilemez. Dikkat etmeliyiz. Enerji elde ederken de yasalara ve yönetmeliklere tam olarak uymalıyız.  Kitabımızda defalarca tekrarladığımız üzere; unutmayalım ki hukuk bir gün herkese lazım olacaktır.”

         Sonuç: Yapılması gereken, bütün çağdaş ülkelerde olduğu gibi öncelikle bölgenin, ülke ve Dünya ölçeğindeki bitki ve hayvan yapısı araştırılmalıdır. Merkezi hükümet bir yörede bir sanayi tesisi ya da maden aranmasına izin verecekse; o tesisin, o bölgenin bitki ve hayvan yapısı üzerindeki olumsuz etkileri olup olmadığını araştırmalıdır.  Yöre halkının onayını almalıdır. Onay almakla kalınmamalı yapılmak istenen tesis ya da fabrikanın, açılmak istenen maden ocağının o coğrafyaya vereceği olumsuzluklar da bilim insanlarına sorulmalıdır.  Bilim insanlarının uyarılarına kulak verilmelidir. Bu gün (24.08.2015) Artvin Hopa’da meydana gelen sel felaketi doğayı hoyratça yok edişimizin sonucudur. Hep söylüyorum, bilim insanları da söylüyor; “doğaya karşı olan canlının hiçbir yaşam şansı yoktur.” Doğa kendisine yapılan kötülüğün öcünü mutlaka alır. Unutmayalım ki dinozorları yok eden felaket, dünyayı yok edememiştir.

        Jeotermalle ilgili kısır tartışmaları bilim insanlarına bırakmalıyız. Rant uğruna, siyasi ihtiras uğruna bu topraklara kıymamalıyız. Ülkemizde bu konuda uzman birçok bilim insanı var, onların görüşlerini almalıyız. İncir araştırma enstitüsünün konu ile ilgili raporlarını ve araştırmalarını dikkate alarak, kamuoyunun bilgisine sunmalıyız. Aydın’da bulunan Adnan Menderes Üniversitesinin Jeotermal akışkanın doğaya verebileceği zararların neler olabileceğine dair araştırma yapmasını ve sonuçlarını halka açıklanmasını teşvik etmeliyiz. Doğanın binlerce yılda oluşturduğu, endemik bitkilerle taçlandırdığı bu toprakları korumalıyız. Elektrik başka yollarla da ( Rüzgâr ve Güneşten) elde edilebilir ama tahrip edilen bir eko sistem geri getirilemez. Gelin konuyu aklımızla değerlendirelim, kısır tartışmalara girmeyelim. Menderes Havzası ortak akıl ve güç birliği ile kurtulur. Gelin bu havzayı kurtaralım ve çocuklarımıza daha temiz bir dünya bırakalım.

İsmail Türkbay                                                                               

1-İsmail Türkbay, Marsyas’ın Dilinden Meandros Ve Havzası S. 111-112

2- Ülkü Erdoğan, Türkiye’m Çöl olmasın. Makale http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/5d7f5bba709f5cb_ek.pdf?dergi=139