Türk Medeni Kanunu!

“TÜRK MEDENİ KANUNU”

            Geçtiğimiz 4 Ekim Perşembe günü Türk Medeni Kanununun yürürlüğe girişini ve yasayla getirilen temel hakları, özellikle de kadın-erkek eşitliğini kutladık. Ya da bazıları görmezden gelip kutlamadı. İnsanımız yasanın kendisini padişaha kul olmaktan kurtarıp, evrensel haklara sahip özgür birey yaptığını anlamadı bile.

Bilindiği gibi, Devrim yasalarının en önemlilerinden olan, Türk Medeni Kanunu 17 Şubat 1926 da kabul edilmiş, 4 Ekim 1926 tarihinde de fiilen yürürlüğe girmiştir. 75 yıl yürüklükte kalmış, 2001 yılında Yeni Türk Medeni Kanunu yürürlüğe girmesiyle görevini tamamlamış ve yürürlükten kaldırılmıştır…

Türk Medeni Yasası, Laik Türkiye Cumhuriyetinin tapu senedidir. Yasayla getirilen hakları anlatmadan önce, tarihimizde yapılmak istenen yasal reformlardan birkaç örnek vermeliyim ki, Medeni yasanın önemi daha iyi anlaşılsın…

İlk yazılı yasaların hayata geçirildiği günden günümüze, kadın-erkek eşitliği güncelliğini hep korumuştur. Erkek egemen toplumlar, kadın-erkek eşitliğini kabul etmemiş, kadını ikinci plana atmak ve eve kapatmak için yasalar çıkarmıştır. Anadolu topraklarında yaşayan kadim halklar, kadın-erkek eşitliğine inanıyor ve yaşamlarında uyguluyorlardı. Hitit kanunları erkek egemen bir toplum için yapılmış olsa da kadına “boşama hakkı” dâhil, birçok ayrıcalıklar tanımaktaydı.  Anadolu halklarından Lidyalı kadınlar evleneceği erkeği kendisi seçiyordu. Halikarnaslı (Bodrumlu) kadınlar erkeklerle felsefi tartışmalara girebiliyorlardı…

Türkler, Orta Asya’da yaşadıkları dönemde, kadın-erkek eşitliğini savunuyor ve laikliği yaşamlarında uyguluyorlardı.  “Tarihçi yazar Nys’in, laikliğin Turanlı (Türk) bir kurum olduğunu, Türklerden Hristiyanlara geçtiğini,” (1) eserinde anlattığı nakledilir. Türklerin İslamiyeti kabulleri ve İslam-Türk devletleri zamanında laiklik ortadan kalkmış, kadın-erkek eşitliği uygulamasına son verilmiş, kentlerde yaşayan kadınlar eve kapatılmıştır…

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Şer’i hukuk uygulanmış olmasına karşın, hukuk alanında reform kabul edilebilecek hareketler de olmuştur. Şeriat hukuku, kadınla-erkeği eşit olarak kabul etmemiştir…

Kadına kocasından boşanma hakkı bile tanınmamıştır. Miras hakkı ve tanıklık erkeğin yarısıdır. Osmanlının ilk yüzyılı sonunda en ileri hukukçusu olarak bildiğimiz, Şeyh Bedreddin’in yazdığı fıkıh kitabı “Et-Teshil’in Kitabu’t Talak” (Talak-Boşama) bölümünde bile kadına boşanma hakkının tanınmadığını görürüz. (2)

Öte yandan, aynı Şeyh Bedreddin, 1413 yılında kazasker iken yazıp tamamladığı ve hukukçular tarafından ilk Türk Medeni Kanunu kabul edilen Camiu’l Fusüleyn adını verdiği kitabında, “Kadından Kadı” olabileceğini kabul etmiştir. (3)

Osmanlı İmparatorluğu, Fransız İhtilalinden sonra hukuk alanında reform yapma gereği duymuş, medeni kanun olarak Mecelle ’yi kabul etmiştir. Ama ne yazık ki, 16 kitaptan oluşan Mecelle’de kadın-erkek eşitliğini getirmemiş, istenilen reformları hayata geçirememiştir…

Yeni kurulan Anadolu Türk devleti,  devlet şekli olarak Cumhuriyeti kabul etmiştir. Rejimin tam anlamıyla hayata geçirilmesi için devrimlere ihtiyaç vardı. Halk ve devlet idaresi, yasalar baştan sona modern hale getirildi… Yeni yasalar, anayasa, ticaret yasası, ceza yasası, medeni yasa, usul yasaları uygar ulusların hukukların yasaları örnek alınarak kabul edildi…

Medeni yasadan önce, harf devrimi, şapka devrimi gibi devrimlerin yapılması zorunlu idi onlar yapıldı. Ortam hazır olunca Medeni yasa kabul edildi ve 4 Ekim 1926 tarihinde yürürlüğe girdi. Medeni yasa ile yaşantımızda neler değişti, hangi hakları sağladı ne gibi yükümlülükler getirdi bunların bilinmesi bizim Medeni Yasaya hak ettiği değeri vermemizi, anlamamızı ve ona sahip çıkmak zorunda olduğumuzu görmemiz açısından önemlidir…

Önce yasanın gerekçesinden birkaç cümle ile neden böyle bir yola gidildiğini, mevzuatın neden değiştiğini anlayalım: “Türkiye Cumhuriyetinin müdevven (derlenmiş) bir medeni kanunu yoktur.”

“1851 tarihli Mecelle’nin bugünkü ihtiyaçlara uyan ancak 300 maddesi vardır. Mecelle’nin kaidesi ve ana hatları dindir. Kanunları dine dayanan devletler, kısa bir zaman sonra memleketin ve milletin isteklerini tatmin edemezler. Çünkü dinler layetegayyer (değişmez) hükümler ifade ederler.” (4)

Devletin ve insanların ihtiyaçlarını giderecek uygar yasalara ihtiyaç duyulduğu için Medeni Yasa kabul edilmiştir. Yeni yasa hangi hakları tanınmış, toplum yaşamımızda ne gibi değişiklikler olmuştur:

Artık hukuk alanında uygar ulusların kullandıkları yasa uygulanacaktır. 1. Madde bunun şartlarını, yasada hüküm bulunmazsa yargıcın nasıl davranacağı göstermiştir. Hak ehliyeti tanınmış, her insanın hukuk düzeni içinde haklara ve borçlara ehil olmada eşit olduğu kabul edilmiştir…

Medeni yasa, Türk insanını kul olmaktan kurtarmış, özgür bireyler haline getirmiştir. İşlediği toprakların tapu ile maliki olmasını sağlamış, mülkiyet hukuku yeniden düzenlenmiştir.

Medeni yasanın getirdiği önemli yeniliklerin başında kadına tanınan yeni ve yasal haklar gelmektedir. Artık kadın ve erkek eşittir, tanıklığı ve miras payı aynı değerdedir. Evlenme, boşanma ve yasal mal rejimini düzenlemiş, kadını özgür birey haline getirmiş, toplum yaşamında yerini almasını sağlamıştır…

Erkek ve kadına medeni ülkelerde olduğu gibi evlenebilme yaşı getirilmiştir.  Resmi nikâh zorunlu hale gelmiş, boşanma halinde mal varlığının bölüşümü için yasal mal rejimi kabul edilmiştir. Kadın, kocasından boşanmayı isteme hakkına kavuşmuştur.

Medeni Yasa, A’dan Z’ye toplum ve kişi yaşamını değiştirmiş, uygar ulusların arasında yerimizi alabilmemiz, uygarlık yolunda ilerlememiz için gerekli bütün konuları kapsamıştır. Bu günkü uygar yaşantımızın koruyucusunun Medeni Yasa olduğunu kaçımız biliyor, bilenler gerekli değeri veriyor, korumak için çaba gösteriyor mu?

KAYNAK:

1-Atatürk İhtilali, Mahmut Esat Bozkurt. S.194

2- Şeyh Bedreddin,  Et-Teshil. 2. Cilt S. 1181 vd.

3-Şeyh Bedreddin, Camiu’l-Fusüleyn. S. 68 vd.

4-Şevket Süreyya Aydemir, Tek Adam. 3. Cilt S. 241